Verdriet
Verdriet hoort erbij. Het kan ineens komen of je kunt je al een hele dag verdrietig voelen. Alle jongeren die zoiets ingrijpend meemaken als jij, voelen verdriet. Sommigen huilen als ze verdrietig zijn. Anderen voelen het verdriet in hun lijf, maar huilen niet. Verdriet uit zich bij iedereen anders. Dat is normaal. Je bent waarschijnlijk ook niet de hele tijd verdrietig. Het kan ineens komen en misschien vergeet je soms even helemaal dat je verdrietig bent. Ook dat is normaal.
Sophie (14) verloor haar broer toen ze 8 was. Zij vertelt over de soorten van verdriet die zij heeft gevoeld:
Sophie heeft ook de neiging om haar verdriet te verstoppen:
Boos
Als een dierbare overlijdt, kan dat ervoor zorgen dat je ontzettend boos bent. Soms snap je heel goed waarom je boos bent en soms ben je heel boos en weet je niet hoe dat komt. Dat hoort erbij. Boos zijn op iemand of ruzie maken is niet erg. Het kan ook opluchten. Maar het is wel belangrijk om ruzies weer uit te praten.
Soms kun je ook bot doen of grof, in zijn algemeenheid of over de overledene. Omdat dat beter is dan pijn voelen, of verdriet.
Anne verloor haar vader, zij vertelt waarom ze soms bot doet over haar vader:
In de steek gelaten
Je kunt je in de steek gelaten voelen. Iemand waar jij veel van houdt, is (ineens) dood. Het is heel normaal als je je in de steek gelaten voelt. Het is een rotgevoel.
Verwarring
Waarschijnlijk ben je bezig om zelfstandig te worden. Je wordt langzaamaan volwassen en daardoor maak je je steeds een beetje meer los van je ouders. Je zoekt vooral steun bij je vrienden en je betrekt je ouders minder bij je leven dan vroeger. Dat is ook normaal!
Aan de andere kant is er nu zoiets heftigs aan de hand: iemand waar je van hield, is dood. Je hebt behoefte aan bescherming. Je wilt die pijn niet voelen. Soms zou het zo fijn zijn om weer gewoon kind te zijn en niet de verantwoordelijkheid van een volwassene te voelen.
Deze gevoelens zijn heel normaal. Je mag je gevoelens laten zien. Je bent nog geen volwassene en je hoeft je ook niet zo te gedragen. Je hebt verdriet en dat mag je laten zien. Hoe verwarrend het ook voelt, het hoort erbij.
Angst en paniek
Je kunt ineens angstig zijn of paniek voelen. Veel jongeren die iets ingrijpend meemaken zoals jij kunnen daar last van hebben. Alles wat altijd zo zeker was, is ineens niet meer zeker. Zoals je ouders die voor je zorgen, die thuis zijn ’s avonds, die voor je koken bijvoorbeeld. Het is logisch dat je hierdoor angstig bent. Je kunt bang zijn om nog meer veiligheid en zekerheid te verliezen. Ineens realiseer je je dat ook jouw leven of dat van andere dierbaren ineens voorbij kan zijn. Het is heel normaal dat je hierdoor angstig wordt of in paniek raakt.
Ook Sophie kent dit soort angsten en paniek maar al te goed:
Missen
Je kunt degene die dood is vreselijk missen.
Ook na jaren, weet Sophie:
Ook Bram mist zijn overleden broer heel erg:
Uit: Het gevoel van Allerzielen. Een film van Jacco Groen, Springfilm.
Schuldgevoel
Veel jongeren voelen zich schuldig als een dierbare overlijdt. Ze voelen zich schuldig omdat ze denken dat ze te veel aan zichzelf hebben gedacht of omdat ze te weinig thuis zijn geweest. Of omdat ze te veel ruzie hebben gemaakt met de overledene. Het is heel naar om je schuldig te voelen. Ruzie maken, weinig thuis zijn: het hoort bij het losmaken van thuis. Het hoort bij jouw leeftijd! Je hoeft je daar echt niet schuldig over te voelen!
Spijt
Je kunt spijt hebben van dingen die je niet hebt gedaan of juist wel hebt gedaan.
Ook Sophie had dat:
Schaamte
Veel jongeren schamen zich. Niet voor degene die is overleden. Maar voor zichzelf, of voor dat ze er nog mee zitten of om een reden die ze zelf niet kennen.
Net als Sophie:
Net als Anne, zoals zij verteld in de film: Het gevoel van Allerzielen door Jacco Groen, Springfilm.
Woedend
Je voelt je vast wel eens (of vaak!) woedend. Je wilt misschien dingen kapot maken, herrie maken. Het is heel normaal dat je je zo voelt. Het is goed om je woede te uiten. Zorg ervoor dat je anderen geen pijn doet. Je kunt bijvoorbeeld gaan sporten, dansen, in het bos rennen, schreeuwen of tegen een kussen of een boksbal gaan slaan.
Onzeker
Ineens is alles wat altijd zo vanzelfsprekend leek, niet meer vanzelfsprekend. Ook gezond zijn is ineens niet meer zo vanzelfsprekend als het altijd was. Daar kun je enorm onzeker van worden!
Opluchting
Je kunt je opgelucht voelen omdat een zware last van je schouders valt als je zieke ouder, broer of zus niet meer verzorgd hoeft te worden. Het is heel normaal als je dat zo voelt. Het is heel erg zwaar om een ouder of broer of zus te hebben die heel erg ziek is.
Somber
Als iemand die heel belangrijk voor je was overlijdt, kun je erg somber worden. Je ziet niet meer in waarom mensen plezier maken. Of je snapt niet waarom mensen überhaupt leven. Je hebt geen zin in leuke dingen of geen zin om naar school te gaan. Het is normaal dat je dit een tijdje voelt.
Als het langer duurt of steeds erger wordt, is het belangrijk dat je er met een volwassene over praat. Misschien is het fijn voor je als je wat begeleiding krijgt bij de verwerking van jouw immense verdriet.
Jaloezie
Je kunt jaloers zijn op vrienden en vriendinnen of klasgenoten waarvan de vader of moeder, broer of zus nog wel leeft. Het is heel begrijpelijk als je je jaloers voelt.
Eenzaam
Waarschijnlijk heb je heel weinig of geen vrienden die hetzelfde hebben meegemaakt als jij. Zij snappen niet wat jij voelt, hoe het voor jou is. Hun leven gaat gewoon door en zij doen leuke dingen. Misschien vind jij het moeilijk om te begrijpen hoe hun leven zomaar door kan gaan en hoe zij al die leuke dingen kunnen doen. Dat kan ervoor zorgen dat je je eenzaam voelt.
Lichamelijke klachten
Pijn in je lichaam komt ook vaak voor. Het kan vage pijn zijn waarvan je niet goed weet waar het zit. Maar ook buikpijn, hoofdpijn en misselijkheid komen bijvoorbeeld voor. Al deze gevoelens hebben te maken met rouwen.
Niks
Het komt ook voor dat jongeren deze gevoelens niet hebben of ze in ieder geval niet laten zien. We noemen dat ‘het uitstellen van rouw’.
Je bent aan het ontwikkelen. Je bent bezig om van een kind volwassen te worden. Dat is een zware taak, rouwen en ontwikkelen samen is erg moeilijk. Je gaat nadenken over wat jij wil in het leven en wie jij eigenlijk bent. Het uitstellen van rouw wil zeggen dat er op het moment geen ruimte voor je is om rouwgevoelens de ruimte te geven. Die ruimte kan na een aantal weken komen, maar ook pas na een jaar, of jaren.
Het komt ook voor dat jongeren het gevoel hebben dat zij nu moeten zorgen voor hun familie of gezin en daardoor hun rouw uitstellen. Het is niet erg als je je rouw een tijdje uitstelt, maar je kunt het niet voor altijd vermijden.
Iedereen die een ingrijpend verlies meemaakt, krijgt vroeg of laat met de bijbehorende gevoelens te maken. Verdriet kun je niet altijd wegdrukken, het komt altijd weer terug. Als een pingpongbal die je onder water houdt. Hoe harder je 'm omlaag drukt, hoe harder hij omhoog schiet als je 'm loslaat.
Herken je hier iets van en wil je er iets over vragen? Of maak jij je zorgen? Stuur dan een mail aan Emma.